İCRA TAKİBİNE GENEL BAKIŞ
Günümüz dünyasında gerek iş gerekse sosyal yaşantı nedeni ile şahısların veya şirketlerin bir başka şahıs veya şirket ile alacak borç ilişkisi içinde olması sıkça rastlanan bir durumdur.
Sebebi her neye dayanırsa dayansın borçlunun borcunu zamanında herhangi bir yaptırıma(zorlamaya) maruz kalmaksızın ödemesi ise maalesef her zaman mümkün olamamaktadır.
Alacaklarını zamanında tahsil edemeyen çok sayıda alacaklının içine düştüğü şaşkınlık,panik ve çaresizlik içinde alacaklarını tahsil edebilmek için hukuken nasıl bir yol izleyeceklerini bilmemeleri ise meslek hayatımızda çokça rastladığımız bir haldir.
Biz burada bilimsel ve teorik bilgi vermekten ziyade bu çerçeve içinde icra takibini ele almak istedik
İcra hukuku borcunu ödeyemeyen (ödemeyen) borçlunun taşınır ve taşınmaz malvarlıkları üzerine alacaklının talebi üzerine, devlet zoruyla el konulmasını ve bunların satılarak paraya çevrilmesi sureti ile alacağın tahsilini düzenleyen hukuk dalıdır. Türk Hukuk Sisteminde 2004 sayılı İİK (İcra İflas Kanunu) kapsamında bu hususlar değerlendirilmiştir.
İcra Takibinin Başlaması ve Sonrasında Karşılaşılacak Prosedür
A-İcra takibi alacaklının veya vekilinin İcra Dairesine yaptığı takip talebi ile başlar.
Alacaklının elinde bulundurduğu belge veya evraka veya borcun doğma sebebine göre aşağıda belirtilen takip (İlamsız Takip ;Kambiyo senetlerine Mahsus Haciz Yolu ile Takip veya İlamlı Takip) yollarından herhangi birine başvurulur.
B-Alacaklının başvurusu üzerine takip talebini alan icra dairesi borçluya alacaklının başvurduğu takip yoluna uygun olan ödeme emrini gönderir.
C-Borçlu ödeme emrini tebliğ aldıktan sonra yasal süresi içinde itiraz etmezse ya da itirazı kaldırılırsa ödeme emri kesinleşir. (Alacaklının başvurduğu takip yoluna göre itiraz süreleri ve itiraz sebepleri farklılık göstermektedir.)
D-Ödeme emrinde belirtilen yasal süre içerisinde borçlunun borcunu ödememesi durumunda İcra Dairesi alacaklının talebi üzerine,borçlunun borcunu ödemeye yetecek miktardaki malını haczeder. (Borçlunun menkul ve gayrimenkul malları ile üçüncü kişilerdeki hak ve alacaklarına,bankalardaki mevduatına,maaşının ¼ üne vs haciz konulabilir.) Haczedilmesi mümkün olmayan mallar İİK nun 82 maddesinde belirlenmiştir.
Haczi caiz olmayan mallar ve haklar:
Madde 82 - (DEĞİŞİK MADDE RGT: 06.03.1965 RG NO: 11946 KANUN NO: 538/46) (YÜR. TAR.: 06.06.1965) (KOD’2) (KOD1)
Aşağıdaki şeyler haczolunamaz:
1. Devlet malları ile mahsus kanunlarında haczi caiz olmadığı gösterilen mallar,
2. Borçlunun zatı ve mesleği için lüzumlu elbise ve eşyasıyla borçlu ve ailesine lüzumu olan yatak takımları ve ibadete mahsus kitap ve eşyası,
3. Vazgeçilmesi kabil olmayan mutfak takımı ve pek lüzumlu ev eşyası,
4. Borçlu çiftçi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan arazi ve çift hayvanları ve nakil vasıtaları ve diğer eklenti ve ziraat aletleri; değilse, sanat ve mesleği için lüzumlu olan alet ve edevat ve kitapları ve arabacı, kayıkçı, hamal gibi küçük nakliye erbabının geçimlerini temin eden nakil vasıtaları,
5. Borçlu ve ailesinin idareleri için lüzumlu ise borçlunun tercih edeceği bir süt veren mandası veya ineği veyahut üç keçi veya koyunu ve bunların üç aylık yem ve yataklıkları,
6. Borçlunun ve ailesinin iki aylık yiyecek ve yakacakları ve borçlu çiftçi ise gelecek mahsül için lazım olan tohumluğu,
7. Borçlu bağ, bahçe veya meyva veya sebze yetiştiricisi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan bağ bahçe ve bu sanat için lüzumlu bulunan alet ve edevat,
Geçimi hayvan yetiştirmeye münhasır olan borçlunun kendisi ve ailesinin maişetleri için zaruri olan miktarı ve bu hayvanların üç aylık yem ve yataklıkları,
8. Borçlar Kanununun 510 uncu maddesi mucibince haczolunmamak üzere tesis edilmiş olan kaydı hayatla iratlar,
9. Memleketin ordu ve zabıta hizmetlerinde malul olanlara bağlanan emeklilik maaşları ile bu hizmetlerden birinin ifası sebebiyle ailelerine bağlanan maaşlar ve ordunun hava ve denizaltı mensuplarına verilen uçuş ve dalış tazminat ve ikramiyeleri,
Askeri malullerle, şehit yetimlerine verilen terfi zammı ve 1485 numaralı kanun hükmüne göre verilen inhisar beyiye hisseleri,
10. Bir muavenet sandığı veya cemiyeti tarafından hastalık, zaruret ve ölüm gibi hallerde bağlanan maaşlar,
11. Vücut veya sıhhat üzerine ika edilen zararlar için tazminat olarak mutazarrırın kendisine veya ailesine toptan veya irat şeklinde verilen veya verilmesi lazım gelen paralar,
12. Borçlunun haline münasip evi (Ancak evin kıymeti fazla ise bedelinden haline münasip bir yer alınabilecek miktarı borçluya bırakılmak üzere haczedilerek satılır.)
Medeni Kanunun 807 nci maddesi hükmü saklıdır. 2, 3, 4, 5, 7 ve 12 numaralı bendlerdeki istisna, borcun bu eşya bedelinden doğmaması haline münhasırdır.
E- Alacaklı İİK 106 maddesinde belirtilen süreler zarfında satış talebinde bulunmak durumumdadır.
Talep için müddetler:
Madde 106 - (DEĞİŞİK MADDE RGT: 11.07.1940 RG NO: 4558 KANUN NO: 3890/1) (YÜR. TAR.: 11.09.1940) (KOD1) ((
Alacaklı haczolunan mal taşınır ise hacizden nihayet bir sene ve taşınmaz ise nihayet iki sene içinde satılmasını isteyebilir.
Borçlunun üçüncü şahıslardaki alacağı taşınır hükmündedir.
Belirlenen bu süre içerisinde satış talebinde bulunulmaması halinde haciz düşer.
F-Gene alacaklının talebi üzerine haczedilen mallar ihale yapılmak (açık arttırma) suretiyle satılır.İhalenin yapılması ve geri bırakılması İİK nun 115 ve 116 maddelerinde düzenlenmiştir.
İhalenin yapılması ve geri bırakılması:
Madde 115 - (DEĞİŞİK MADDE RGT 11.07.1940 RG NO: 4558 KANUN NO: 3890/1) (YÜR. TAR.: 11.09.1940)
Satılığa çıkarılan mal üç defa bağırıldıktan sonra en çok artırana ihale edilir. Şu kadar ki, artırma bedelinin malın tahmin edilen kıymetinin (DEĞİŞİK İBARE RGT: 30.07.2003 RG NO: 25184 KANUN NO: 4949/28) % 60'ını bulması ve satış isteyenin alacağına rüçhanı olan diğer alacaklar o malla temin edilmişse bu suretle rüçhanı olan alacakların mecmuundan fazla olması ve bundan başka paraya çevirme ve paraların paylaştırılması masraflarını tecavüz etmesi şarttır.
Artırma bu miktara baliğ olmazsa satış icra memuru tarafından geri bırakılır ve artıranlar taahhütlerinden kurtulur.
İkinci artırma:
Madde 116 - (DEĞİŞİK MADDE RGT: 11.07.1940 RG NO: 4558 KANUN NO: 3890/1) (YÜR. TAR.: 11.09.1940)
(DEĞİŞİK FIKRA RGT: 30.07.2003 RG NO: 25184 KANUN NO: 4949/29)
İkinci artırma, ilk artırmayı izleyen beşinci gün yapılır. Beşinci günün resmi tatil gününe rastlaması halinde ikinci artırma resmi tatili izleyen ilk iş günü yapılır. Bu halde de 114 üncü madde hükmü uygulanır.
(DEĞİŞİK FIKRA RGT: 25.11.1988 RG NO: 20000 KANUN NO: 3494/14)
İkinci artırmada mal en çok artıranın üstünde bırakılır. Şu kadar ki, artırma bedelinin malın tahmin edilen kıymetinin yüzde kırkını bulması ve satış isteyenin alacağına rüçhanı olan alacakların toplamından fazla olması ve bundan başka paraya çevirme ve paraların paylaştırılması masraflarını geçmesi şarttır.
Böyle fazla bir bedelle alıcı çıkmazsa satış talebi düşer.
G-Satıştan elde edilen para alacaklıya ödenir. Artan kısım olursa borçluya iade edilir.
İCRA TAKİP YOLLARI
İcra Takip Yollarını;
A-İlamsız(Adi)Takip
B-Kambiyo Senedine Dayalı Takip
C-İlamlı Takip
Olarak üç ana başlık altında etüt etmek mümkündür.
Alacaklı elinde bulundurduğu belge veya evrakın niteliğine alacağın doğuş sebebine göre işbu icra takip yollarından herhangi birine başvurmak sureti ile borçlu hakkında icra takibi başlatabilir.
A-İlamsız (Adi) Takip
Elinde bir mahkeme ilamı (veya ilam hükmünde bir belgesi)bulunmayan ve alacağı kambiyo senedine dayanmayan alacaklıların alacaklarını tahsil edebilmek için başvurabilecekleri icra takip yoludur.
Elinde hiçbir belgesi olmayan alacaklı dahi herhangi bir belge ibraz etmeksizin sadece alacağın neden kaynaklandığını belirtmek sureti ile (Örneğin elden verilmiş borç para gibi) takip talebinde bulunabilir.
Borçlu ödeme emrini tebliğ aldığı tarihten itibaren 7 gün içinde itiraz edebilir.İtiraz üzerine takip kendiliğinden durur.
Borçlu Borca kısmen veya tamamen itiraz edebilir.Ödeme,takas zamanaşımı definde bulunabilir veya böyle bir borcun hiç doğmamış olduğunu ileri sürebilir.
İcra Dairesinin yetkisiz olduğu ve eğer ibraz edilen bir belge varsa belge altındaki imzanın kendisinden sadır olmadığına yönelik olarak da itiraz da bulunulabilir.
İtirazın yasal süresi içinde yapılıp yapılmadığı hususu ilgili İcra Müdürlüğü tarafından incelenir. İtirazın yasal süresi içinde olması halinde de takibin durdurulmasına ilişkin karar verilir.
Alacaklı bunun üzerine elindeki belgenin niteliğine göre İcra Mahkemesine veya görevli mahkemelerde itirazın kaldırılması talebi ile dava açabilir.
Borçlunun itirazında haklı olup olmaması önemli değildir.Ancak ileride yapılacak yargılama neticesinde haksız çıkan taraf -borçlu veya alacaklı- aleyhine talep halinde alacağın %40 ından az olmamak üzere icra inkar tazminatına hükmedilebilir.
Takip talebinde bulunması zorunlu unsurlar İİK nu 58 maddesinde düzenlenmiştir.
Takip talebi ve muhtevası:
Madde 58 - (DEĞİŞİK MADDE RGT: 06.03.1965 RG NO: 11946 KANUN NO: 538/30)
Takip talebi icra memuruna yazı ile veya sözlü olarak yapılır.
Talepte şunlar gösterilir:
- Alacaklının ve varsa kanuni temsilcisinin ve vekilinin adı, soyadı, (EKLENMİŞ İBARE RGT: 04.04.1998 RG NO: 23307 KANUN NO: 4358/3) vergi kimlik numarası şöhret ve yerleşim yeri; alacaklı yabancı memlekette oturuyorsa Türkiye'de göstereceği yerleşim yeri (Yerleşim yeri gösteremezse icra dairesinin bulunduğu yer yerleşim yeri sayılır);
- Borçlunun ve varsa kanuni temsilcisinin adı, soyadı, (EKLENMİŞ İBARE RGT: 04.04.1998 RG NO: 23307 KANUN NO: 4358/3) alacaklı tarafından biliniyorsa vergi kimlik numarası şöhret ve yerleşim yeri;
Bir terekeye karşı yapılan taleplerde kendilerine tebligat yapılacak mirasçıların adı, soyadı, şöhret ve yerleşim yerleri;
(DEĞİŞİK BENT RGT: 30.07.2003 RG NO: 25184 KANUN NO: 4949/12) (KOD 1)
- Alacağın veya istenen teminatın Türk parasıyla tutarı ve faizli alacaklarda faizin miktarı ile işlemeye başladığı gün, alacak veya teminat yabancı para ise alacağın hangi tarihteki kur üzerinden talep edildiği ve faizi;
- Senet, senet yoksa borcun sebebi;
- Takip yollarından hangisinin seçildiği;
Alacak belgeye dayanmakta ise, belgenin aslının veya alacaklı yahut mümessili tarafından tasdik edilmiş, borçlu sayısından bir fazla örneğinin takip talebi anında icra dairesine tevdii mecburidir.
Alacaklıya takip talebinde bulunduğuna ve verdiği belgelere, talep ve takip masraflarına dair bedava ve pulsuz bir makbuz verilir.
Ödeme emrinde bulunması gereken hususlar İİK’nun 60.maddesinde belirlenmiştir.
Emir:
- 58 inci maddeye göre takip talebine yazılması lazım gelen kayıtları,
- Borcun ve masrafların yedi gün içinde ödenmesi, borç teminat verilmesi mükellefiyeti ise teminatın bu süre içinde gösterilmesi ihtarını,
- Takibin dayandığı senet altındaki imza kendisine ait değilse yine bu yedi gün içinde bu cihetin ayrıca ve açıkça bildirilmesi; aksi halde icra takibinde senedin kendisinden sadır sayılacağı, Senet altındaki imzayı reddettiği takdirde merci önünde yapılacak duruşmada hazır bulunması; buna uymazsa vaki itirazın muvakkaten kaldırılmasına karar verileceği,
Borcun tamamına veya bir kısmına yahut alacaklının takibat icrası hakkına dair bir itirazı varsa bunu da aynı süre içinde beyan etmesi,
İhtarını,
- Senet veya borca itirazını bildirmediği takdirde yukarda yazılı yedi günlük süre içinde 74 üncü maddeye göre mal beyanında bulunması ve bulunmazsa hapisle tazyik olunacağı; mal beyanında bulunmaz veya hakikate aykırı beyanda bulunursa ayrıca hapisle cezalandırılacağı ihtarını,
- Borç ödenmez veya itiraz olunmazsa cebri icraya devam edileceği beyanını, İhtiva eder.
Ödeme emri iki nüsha olarak düzenlenir. Bir nüshası borçluya gönderilir, diğeri icra dosyasına konulur. Alacaklı isterse kendisine ayrıca tasdikli bir nüsha verilir. Nüshalar arasında fark bulunduğu takdirde borçludaki muteber sayılır.
Alacaklıya verilen nüsha hiçbir resim ve harca tabi değildir.
B-Kambiyo Senedine Dayalı Takip
Alacaklının elinde Bono (emre mukarrer senet), Poliçe veya Çek bulunması halinde alacaklı kambiyo senetlerine özgü haciz yoluna başvurabilir
Kanun koyucu kambiyo senetlerine dayanılarak haciz yolu ile takipte bulunulmasını genel haciz yolu ile takipten ayırarak İİK nun 167 ve 168 maddelerinde özel olarak düzenlemiştir.
Takibin kabulü şartları:
Madde 167 - (DEĞİŞİK MADDE RGT: 06.03.1965 RG NO: 11946 KANUN NO: 538/80) (YÜR. TAR.: 06.06.1965) Alacağı çek, poliçe veya emre muharrer senede müstenit olan alacaklı, alacak rehinle temin edilmiş olsa bile, bu bölümdeki hususi usullere göre haciz yolu ile veya borçlu iflasa tabi şahıslardan ise iflas yolu ile takipte bulunabilir.
Alacaklı, takip talebinde 58 inci maddedeki hususlardan başka iflasa tabi borçlusu aleyhine haciz ve iflas yollarından hangisini istediğini bildirmeye ve takip talebine kambiyo senedinin aslını ve borçlu adedi kadar tasdikli örneğini eklemeye mecburdur.
Ödeme emri:
Madde 168 - (DEĞİŞİK MADDE RGT: 06.03.1965 RG NO: 11946 KANUN NO: 538/81) (YÜR. TAR.: 06.06.1965) İcra memuru senedin kambiyo senedi olduğunu ve vadesinin geldiğini görürse, borçluya senet sureti ile birlikte hemen bir ödeme emri gönderir. Bu ödeme emrine şunlar yazılır:
- Takip talebindeki kayıtlar,
- Borcun ve takip masraflarının on gün içinde ödenmesi ihtarı,
- Takibin müstenidi olan senet kambiyo senedi vasfını haiz değilse, beş gün içinde mercie şikayet etmesi lüzumu,
- (DEĞİŞİK BENT RGT: 25.11.1988 RG NO: 20000 KANUN NO: 3494/31)
Takip müstenidi kambiyo senedindeki imza kendisine ait olmadığı iddiasında ise bunu beş gün içinde açıkça bir dilekçe ile icra mahkemesine bildirmesi; aksi takdirde kambiyo senedindeki imzanın bu fasıl gereğince yapılacak icra takibinde kendisinden sadır sayılacağı ve imzasını haksız yere inkar ederse sözü edilen senede dayanan takip konusu alacağın yüzde onu oranında para cezasına mahkum edileceği ve merciden itirazının kabulüne dair bir karar getirmediği takdirde cebri icraya devam olunacağı ihtarı.
- (DEĞİŞİK BENT RGT: 15.06.1985 RG NO: 18785 KANUN NO: 3222/21) (YÜR. TAR.: 15.07.1985)
Borçlu olmadığı veya borcun itfa edildiği veya mehil verildiği veya alacağın zaman aşımına uğradığı veya yetki itirazını sebepleri ile birlikte beş gün içinde (DEĞİŞİK İBARE RGT: 21.02.2004 RG NO: 25380 KANUN NO: 5092/11) icra mahkemesine bir dilekçe ile bildirerek merciden itirazın kabulüne dair bir karar getirmediği takdirde cebri icraya devam olunacağı ihtarı.
(DEĞİŞİK BENT RGT: 30.07.2003 RG NO: 25184 KANUN NO: 4949/45)
- İtiraz edilmediği ve borç ödenmediği takdirde on gün içinde 74 üncü maddeye, itiraz edilip de reddedildiği takdirde ise üç gün içinde 75 inci maddeye göre mal beyanında bulunması ve bulunmazsa hapisle tazyik edileceği, mal beyanında bulunmaz veya hakikate aykırı beyanda bulunursa ayrıca hapisle cezalandırılacağı ihtarı. 60 ıncı maddenin son iki fıkrası burada da tatbik olunur.
Kambiyo senedine özgü takip yolu, genel haciz yolu ile takibe nazaran alacaklı bakımından daha ayrıcalıklı hükümler içerir;
İtiraz süresi beş gündür.
Ödeme emrine itiraz neticesinde takip (genel haciz yolu ile yapılan takipten farklı olarak) kendiliğinden durmaz. İtiraz sadece satışı durdurur.
Borçlu takibe konu senedin TTK nunda tarif edilen anlamda kambiyo senedi niteliğini taşımadığını veya alacaklının meşru hamil olmadığını beyan ederek itiraz edebilir.Ayrıca zamanaşımı definde de bulunabilir.
Bu durumlardan birinin varlığı halinde, alacaklı 6 ay içerisinde İcra Tetkik Mercii'nden itirazın kaldırılması talebinde bulunabilir.
C-İlamlı Takip
Alacaklı elinde bir mahkeme kararı bulunması halinde ise ilamlı icra takibi yoluna başvurabilir.
Hakem karaları,Noter senedi,Mahkeme huzurunda yapılan sulh ve kabuller de ilam niteliğindedir.
İlamın konusu para olabileceği gibi paradan başka ( örneğin; çocuk teslimi, menkul teslimi, taşınmazın tahliye ve teslimi bir işin yapılması veya yapılmaması vs tarzda) bir şey de olabilir.
Mahkeme ilamı takip talebine eklenir.Mahkeme ilamına istinaden takip talebinde bulunabilmesi 10 yıllık zamanaşımı süresine tabiidir.
Borçlu 7 gün içerisinde zamanaşımı,ifa nedeni ile borca itiraz edebilir.
Takibin ilama aykırı şekilde düzenlenmiş olması da itiraz sebebi olup süreye de bağlı değildir.
"Bu yazının tüm hakları Dabakoğlu Hukuk Bürosuna aittir.Ve bu yazı www.sdabakoglu.av.tr adresinde yayınlanmıştır."
Yukarıdaki ibare eklenmek şartı ile yazarın izni alınmaksızın Fikir ve Sanat Eserleri Kanuna uygun alıntı yapılabilir.
